Przyczyny
Większość przypadków tej choroby występuje jako powikłanie zwykłego przeziębienia lub innej infekcji górnych dróg oddechowych. W 15% przypadków choroba jest wynikiem zainfekowania zatoki szczękowej przez zapalnie zmienioną miazgę zęba.
Zatoki są przestrzeniami powietrznymi sąsiadującymi z jamą nosa, z którą są połączone poprzez wąski przewód (ujście). Ponieważ błona śluzowa zatok przynosowych stanowi przedłużenia błony wyścielającej jamę nosa, niejednokrotnie choroby zapalne obu tych struktur występują się jednocześnie. Co więcej, z tego samego powodu terminu „sinusitis” (zapalenie zatok) używa się w piśmiennictwie naukowym zamiennie z „rhinosi-nusitis” (zapalenie zatok i jamy nosowej). Wydzielina śluzoworopna z nosa i przedłużające się przeziębienie pozwalają podejrzewać zapalenie zatok. Uporczywe katary, nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli mogą wiązać się z nierozpoznanym i nieleczonym zapaleniem zatok.
Klasyfikacja
► Ostre zapalenie zatok przynosowych (gdy czas utrzymywania się objawów chorobowych nie przekracza 1 miesiąca).
► Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych.
Niektórzy wyróżniają oprócz tych dwu podstawowych jeszcze:
► Podostre zapalenie zatok przynosowych (czas trwania choroby między 1-3 miesiące).
Nawracające zapalenie zatok przynosowych (3 lub więcej epizody zapalenia w roku, między okresami zaostrzenia – brak objawów choroby).
Ostre zapalenie zatok przynosowych – objawy:
Zatkanie nosa i wysięk z nosa śluzoworopny (w odróżnieniu od alergii, w której jest wodnisty) są dwoma podstawowymi objawami ostrego zapalenia zatok. Rzadko się zdarza, żeby przebiegało ono bez nieżytu nosa, jako tzw. izolowane zapalenie zatok. Poza tym często występują:
Ból w miejscu chorej zatoki
Kaszel, niekiedy napadowy, przypominający astmę
Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie jamy gardłowej
Rzadziej: gorączka, podkrążone oczy, ból gardła, nieprzyjemny zapach z ust.
Pacjenci wymagają pogłębionej diagnostyki istniejącego nieżytu (kataru) nosa:
Przy podejrzeniu tła alergicznego – skierowanie do alergologa jest szczególnie wskazane u chorych na przewlekłe lub nawracające zapalenie zatok przynosowych z towarzyszącym zapaleniem ucha środkowego, rozstrzeniami oskrzeli czy zapaleniem płuc.
W przypadku innego przewlekłego lub nawracającego nieżytu nosa, który także może być podłożem zapalenia zatok przynosowych – wskazana konsultacja u laryngologa.
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – Objawy chorobowe utrzymują się powyżej 3 miesięcy. Posiewy w kierunku bakterii wywołujących zapalenie wskazane są zwłaszcza z przewodu nosowego środkowego, w czasie wykonywania wziernikowania (endoskopii).
Do wyleczenia konieczne jest udrożnienie ujść zatok.
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
► Upośledzenie drożności nosa: skrzywienie przegrody, polipy
► Zaburzenia immunologiczne (odporności)
► Zapylenie środowiska pracy
► Nieżyty nosa, w tym nieżyt wywołany przyjmowaniem leków (np., środki antykoncepcyjne, hipotensyjne)
► Alergia. Upośledza odpływ wydzieliny z zatok do jamy nosowej.
Jedna z chorób alergicznych, jaką jest astma oskrzelowa, współistnieje z zapaleniem zatok przynosowych aż w 40-75% przypadków. Nie tylko leczenie alergii poprawia stan zapalny zatok, ale także stwierdzono znamienną poprawę astmy po operacyjnym leczeniu chorych zatok. Alergiczny nieżyt nosa zwykle rozwija się w dzieciństwie (najczęściej około 10* roku życia), niemniej u 30% chorych pojawia się dopiero po 30. roku życia. Objawy alergicznego nieżytu nosa stwierdza się u 45% dzieci z zapaleniem zatok przynosowych i aż 40-80% dorosłych.
Pełne rozpoznanie
► Wywiad chorobowy (od pacjenta)
► Badanie rynoskopowe (wziernikowanie jamy nosowej)
► Rtg. zatok przynosowych lub tomografia komputerowa (zwłaszcza w przypadku przewlekłych i nawracających zapaleń)
► Wymaz z nosa, w kierunku obecności bakterii wywołujących chorobę (istnieje również opinia, że wynik jest mało wiarygodny).