Wywołujący chorobę drobnoustrój Rickettsia rickettsii jest uwalniany z gruczołów ślinowych kleszcza w 6-10 godzin od chwili, gdy kleszcz zacznie ssać krew. Bakterie wnikają do komórek naczyń krwionośnych człowieka i powodują zaburzenie krzepnięcia krwi w całym organizmie.
Wysypka oraz uszkodzenie narządów i tkanek są spowodowane sączeniem się krwi z naczyń krwionośnych. Do wrażliwych narządów należą płuca, przewód pokarmowy, serce, mózg, oczy i nerki.
Jeżeli nie ma pewności co do ugryzienia przez kleszcza, rozpoznanie gorączki plamistej Gór Skalistych jest trudne. Mniej więcej polowa wszystkich pacjentów nie zgłasza faktu ugryzienia przez kleszcze. Pomocna w ustaleniu rozpoznania jest wysypka, ale ta nie pojawia się natychmiast. Ostatecznie rozpoznanie potwierdzić może laboratoryjne badanie krwi na obecność przeciwciał. Nie pomaga to jednak w postawieniu wczesnej diagnozy, gdyż przeciwciała rzadko są wykrywalne przed upływem 10-14 dni.
W najwcześniejszym stadium choroby wysypkę można pomylić z odrą, ale w odróżnieniu od odry rzadko pojawia się ona na twarzy.
Decydujące znaczenie ma wczesne rozpoznanie choroby. Im później się je ustali, tym trudniej jest zwalczyć zakażenie.
Większość przypadków leczy się tetracykliną lub doksycykliną. Ponieważ tetracyklina barwi rozwijające się zęby, kobietom w ciąży i dzieciom poniżej 8 lat należy podawać inne antybiotyki. Objawy zwykle zaczynają ustępować po upływie 36-48 godzin.
Najlepszym sposobem profilaktyki jest unikanie kontaktu z kleszczami lub wczesne usunięcie wczepionego kleszcza. Należy zachować ostrożność na kempingu, przy koszeniu trawy, pracy w ogrodzie, spacerowaniu w polu lub w lesie w miejscach występowania kleszczy. Większość kleszczy żyje blisko ziemi, należy zatem nosić buty i długie spodnie wpuszczone w skarpetki. Należy rozpylać na ubranie środek owadobójczy. Częste koszenie trawy zmniejsza populację kleszczy. Trzeba obejrzeć dokładnie kilka razy dziennie i przed udaniem się na spoczynek okolice kostek, brzuch i włosy. Psy i koty powinny nosić obrożę przeciw pchłom.