Zapalenie płuc to zakażenie zlokalizowane w obrębie dolnych dróg oddechowych, tzn. pęcherzyków płucnych.
Ryzyko zakażenia tkanki płucnej zwiększa się u osób starszych (zwłaszcza unieruchomionych w łóżku), w ciężkim stanie ogólnym, z powodu innych współistniejących chorób, oraz u osób o osłabionej odporności. Do tej ostatniej grupy zalicza się zakażonych wirusem HIV, u których istnieje ryzyko zapalenia płuc nie tylko po kontakcie z typowymi bakteriami chorobotwórczymi, ale także z tymi drobnoustrojami, które w normalnych warunkach nie są groźne dla człowieka. W takich przypadkach mówi się o zakażeniach drobnoustrojami oportunistycznymi. Na ryzyko ciężkich zapaleń płuc są narażone szczególnie osoby starsze, chorzy z przewlekłym i zaawansowanym zapaleniem oskrzeli, nałogowi palacze papierosów, chorzy ze współistniejącymi chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak niewydolność krążenia, cukrzyca, leczeni lekami sterydowymi.
W większości przypadków objawy są typowe dla zakażenia dróg oddechowych: gorączka, dreszcze, kaszel. Symptomy, które dodatkowo sugerują zajęcie tkanki płucnej, to: duszność, znaczne osłabienie, ból w klatce piersiowej, duża ilość ropnej plwociny. Prawdopodobieństwo tej choroby rośnie, jeśli objawy dotyczą osoby na nią podatnej (np. starszej).
W badaniu lekarskim osłuchiwaniem klatki piersiowej stwierdza się charakterystyczne rzężenie nad zajętym polem płucnym.
Trzeba jednak podkreślić, że nierzadko zdarza się, że obraz chorobowy jest niecharakterystyczny (np. brak gorączki, brak rzężeń w osłuchiwaniu płuc, obecność objawów nietypowych w postaci wymiotów, biegunki i in.).

Rozpoznanie
Oprócz ww. objawów podmiotowych (wywiad) i przedmiotowych (badanie lekarskie) badaniem podstawowym jest zdjęcie rentgenowskie płuc, które w większości przypadków wystarcza do postawienia rozpoznania (wstępnego) i podjęcia leczenia.
Zawsze należy jednak pamiętać, że pod maską zapalenia płuc mogą kryć się inne choroby, takie jak gruźlica płuc czy rak oskrzeli. Trzeba to brać pod uwagę zwłaszcza wtedy, gdy nie stwierdza się poprawy klinicznej lub w zdjęciu rtg. płuc (kontrolnym) w trakcie leczenia.