W astmie oskrzelowej atopowej (alergicznej, zewnątrzpochodnej) alergenami są najczęściej roztocza kurzu domowego, pytki roślin, sierść zwierząt, związki chemiczne, grzyby pleśniowe.
W astmie oskrzelowej nieatopowej (niealergicznej, wewnątrzpochodnej) objawy chorobowe wywołane są przez infekcje dróg oddechowych, wysiłek (w czasie jego trwania lub po zakończeniu występuje skurcz oskrzeli), substancje chemiczne w miejscu pracy (astma zawodowa), leki (głównie aspiryna i pochodne – astma „aspirynowa”).
Objawy kliniczne
Podstawowe dolegliwości to duszność z towarzyszącymi świstami przy oddychaniu oraz kaszel. Wyżej wymienione objawy najczęściej pojawiają się w nocy lub nad ranem.
Ostry napad astmy oskrzelowej trwa zwykle do ½-1 godziny, a w okresie między napadami chory może czuć się zupełnie dobrze.
Stawia się na podstawie wywiadu chorobowego, lekarskiego badania fizykalnego (przede wszystkim osłuchania płuc i badań dodatkowych). W szczególnych przypadkach rozpoznanie astmy oskrzelowej może być trudne. Trzeba bowiem zaznaczyć, że wiele chorób przebiegających napadowo z kaszlem i dusznością może przypominać astmę oskrzelową oraz że w okresie między napadami chory może nie wykazywać w badaniach fizykalnych żadnych odchyleń. Ważne jest rozróżnienie, z jaką astmą oskrzelową mamy do czynienia.
Trzeba pamiętać, że nie zawsze obraz chorobowy jest typowy (napady duszności ze świstami oddechowymi). Bywa, że jedynym objawem jest długotrwały, okresowy kaszel, bez „uchwytnej przyczyny”. Może się więc zdarzyć, że długo kaszlące dziecko z niewykrytą astmą jest leczone przewlekle antybiotykiem, ze względu na rozpoznanie zapalenia górnych dróg oddechowych.
W astmie oskrzelowej nieatopowej, w odróżnieniu od atopowej, rzadko stwierdza się występowanie chorób alergicznych w rodzinie (dziedziczność). Choroba przeważnie rozpoczyna się w późniejszym wieku, z reguły po 35 roku życia, a jej zaostrzenia są najczęściej związane z infekcją. Astmę oskrzelową atopową potwierdzają badania dodatkowe, takie jak: wysokie poziomy swoistych dla tej choroby przeciwciał, z reguły dodatnie wyniki testów skórnych z pospolitymi alergenami oraz charakterystyczny wynik badania spirometrycznego. W tym ostatnim przypadku obserwuje się ważną cechę, tj. odwracalność (samoistną lub po lekach) zwężenia (obturacji) dróg oddechowych. Obturację rejestruje się za pomocą spirometru jako zmniejszenie przepływu powietrza, które pacjent wydycha do aparatu, szczególnie w początkowym okresie fazy wydechowej. Rzadko trzeba uciekać się do prób prowokacyjnych, w których obturację uzyskuje się po ekspozycji chorego na przypuszczalny alergen.